Koleksiyonerlik
Nedir?

Koleksiyon kelimesi genel tanım olarak “öğrenme, yarar sağlama ya da zevk amacıyla bir araya getirilmiş ve özelliklerine göre sınıflandırılmış, ayrılmış nesnelerin tümünü” ifade eder. Özünde toplanabilen aynı türden nesnelerin, farklı örneklerinin bir araya gelmesiyle oluşur. Pul, para, kelebek, bitki, kitap, antika, sanat eseri gibi birbirinden çok farklı nesneler, kendi alanlarında daha alt türlere göre de toplanabilir. Örneğin bir resim koleksiyoncusu “Cumhuriyet Dönemi ressamlarının yağlıboya boğaz manzaralarını” biriktiriyor olabilir.

Acemi bir merakla beslenip yola çıkan koleksiyoner, topladığı nesneleri; tarihi, kendi dönemi içindeki önemi, üretim tekniği, maddi-manevi değeri, benzersiz oluşu vb. gibi pek çok değerlendirmeyle tasnif eder. Doğal bir çabayla bireysel ilgi alanlarına yönelmiş “kişisel” koleksiyonlar olduğu gibi, profesyonel anlamda artık bir “iş” halini almış, yönetilmesi gereken ve müze vb. mekanlarda sergilenip korunan “kurumsal” koleksiyonlardan da bahsedebiliriz.

Günümüz bilgi toplumu bağlamında iyi bir koleksiyon nasıl olmalıdır?

• Koleksiyon yalnızca ekonomik anlamda değil, koleksiyonerin vizyonunu yansıtan, uzun yıllara dayalı bilgi, zevk ve tutku birikimi sonucu oluşturulmuş bir derlemedir.
• Koleksiyoner, öncelikle ilgisi doğrultusunda neyi toplamak istediğine karar vermelidir.
• Karar verilen alanla ilgili hiç bitmeyecek bilgi ve öğrenme süreçlerine açık olmalıdır.
• Koleksiyonun, bilgiye dayalı “katı” bir tanımı olmalı, ancak sınırları “esnek” kalmalıdır.

• Koleksiyonun bir zaman dilimine yönelmesi ve temsil etmesi ona tutarlılık kazandırır.
• Koleksiyon tanımı ile belirli temaları işleyebilir. Bu temalar daha alt bölümler halinde düzenlenebilir.
• Koleksiyonun bütününü oluşturan parçalar arasında bağların olması, seçkilerin yapılmasına ve koleksiyona kimlik kazandırılmasına yardımcı olur.
• Koleksiyondaki parçaların orijinal, benzerlerinin olmaması (tekil olması), koleksiyonun maddi-manevi değerini arttıran unsurlardandır.

Her çağda kendi hikayesini ilgi duyduğu, topladığı nesneler aracılığıyla anlatan koleksiyoner, sözlük tanımına ek olarak, insanlık tarihi boyunca karşılaştığımız bir figürdür.

Koleksiyon Oluştururken Nelere Dikkat Edilmeli

Koleksiyonunuzun türü ve kapsamı ne olursa olsun, uzun bir zamana yayılan toplama-biriktirme süreci, temelinde ekonomik anlamda belirli bir alış-veriş etkinliğini de taşımaktadır. Bu noktada koleksiyon oluşturulurken dikkat edilmesi gereken belirgin noktalar bulunur.

Eserlerin alanını daraltarak, estetik olarak nelerden hoşlandığınızı keşfederek koleksiyonunuzu daha odaklı ve hikayesi olan bir anlatı halinde bir araya getirmek mümkün olacaktır. Örneğin, “Resim” alanında, “Çağdaş Türk Sanatçıları” içinden genç kuşak sanatçıların “Figüratif” eserlerine odaklandığımızı varsayalım.

Tutkunuz için belirleyici en önemli nokta, ayırabileceğiniz-oluşturabileceğiniz bütçenizdir. Eser veya nesneye ulaşma konusunda bu bütçe, bilgi ile daralttığınız alanı daha da netleştirmenize yardımcı olacaktır. Günümüzde artık büyük rakamların dışında her türden bütçeyle bir koleksiyon toplamak mümkün hale gelmiş durumda. Dolayısıyla orta gelir düzeyindeki koleksiyonere her fiyat aralığında hitap eden, özellikle yeni nesil genç sanatçıların çağdaş türdeki eserlerine ulaşabilirsiniz.

Sanat eseri konusunda yatırım yaparken dikkat etmeniz gerekenler:

• Sanatçının kişisel kariyerine bakmak, açtığı sergiler, temsil edildiği kurum ve koleksiyonlar hakkında bilgilenmek. Ayrıca kişisel ajandalar oluşturup ilgili sanatçı ve galerinin sergi ve etkinliklerini, fuarları takip etmek. Çevrenizde benzer ilgi ve tutkuları paylaşan farklı koleksiyonerle de paylaşım içinde olabilirsiniz.
• Belirli bir dönem, ünlü bir sanatçı veya üsluba ait eser söz konusu ise, sanat tarihsel önemini öğrenmek. Çok pahalı ve ünlü bir sanatçının eseri söz konusuysa görsel inceleme ve tarihsel bilginin yanında fizik, kimya, biyoloji gibi fen bilimleri de sanat uzmanlarının yapıtın fiziksel durumunu incelemede laboratuvar olanakları sunacaktır.
• Eserlerinin sanatçının kendi özgün üslubu ile üretilip üretilmediğine dikkat edip, taklit-benzer eserlerden uzak durmak.
• Esere biricikliğini kazandıran teknik ve malzeme kullanımının yetkinliğini inceleyerek, “kondisyonunun” durumunu kontrol etmek.
• Yerel piyasa kadar uluslararası piyasaları da takip etmek ve başka isimlerin benzer eserleriyle fiyat olarak karşılaştırmak.
• Galerilerin geçmişi ve referanslarına bakarak, eser alımını mutlaka güvenilir mekan veya sanat danışmanları aracılığıyla gerçekleştirmek. Bu noktada kurumların hizmet konusunda ne kadar bilgi sahibi olduğu güven konusunda belirleyicidir

• Künye bilgileriyle eserin özgünlüğünü gösteren, ilgili galeri veya müzayede evi tarafından ıslak imzalı olarak verilen eserin “orijinallik sertifikası” gibi belgeleri edinmek.
• Bir süre sonra eser elden çıkarılmak istendiğinde sanatçı, galeri veya danışmanlardan görüş alarak hareket etmek. Eseri en az kendiniz kadar önemseyecek bir kişi veya kuruma güncel maddi değeri karşılığında veya bağış yoluyla vermek.
• Eseri ev veya ofisinizde sunacağınız mekanı ve çerçeveli-çerçevesiz asmak gibi sunum koşullarını önceden belirlemek.
• Saklayıp-koruyacağınız depolama koşullarını da hesap ederek, eserin kondisyonunu zaman içinde ve her durumda koruyabilmesi için azami özeni göstermek.
• Bu noktada eserlerin ticari bir değer taşıması açısından, zaman içerisinde bir yatırım aracı olarak değerlendirildiğini de hatırlayalım. Koleksiyonunuz pahalı bir hobiden ziyade 5-10 yıl bandında maddi- manevi değeri artacak olan ciddi bir yatırımdır!
• Sonuç olarak koleksiyonerliği, sadece bir yatırım aracı olarak görmeyip, yaşamı anlama ve sorgulamanın yeni bir yolu olarak değerlendirin ve yeni bir çevreye adım attığınızı unutmayın.

Şimdi bir de nesne odaklı bir koleksiyon kapsamında “köstekli saat” koleksiyonumuz olduğunu varsayalım.

Her tür nesne için ticaretin aktif biçimde gerçekleştiği antika dükkanlarını ziyaret edebilir, online veya gerçek müzayedelere katılabilir, öncesinde gerçekleşen inceleme-teşhir sunumlarını görebilirsiniz. Önceki müzayede sonuçları ve kataloglarını da müzayede evlerinin sitelerinde bulabilirsiniz.

Örneğimizden hareketle zamanı gösteren araçlar olarak saatin – veya ilgili objenin - tarihçesini, nasıl malzeme ve tekniklerle üretilip gelişim geçirdiğini inceleyebiliriz.

Alternatif olarak illa antika değeri kazanmış görece “pahalı” olabilecek nadide “köstekli cep saatleri” – veya objelerin - dışında, bu türden nostaljik şeyleri, yeni modellerle üretmeye devam eden markaları takip edebilirsiniz.

Nesne odaklı bir koleksiyon oluştururken dikkat etmeniz gerekenler:

• Objenin kendi türü içinde olabildiğince nadide bir örnek olmasına dikkat etmek.
• Örneğimizdeki “köstekli cep saati” gibi mekanik bir obje ise tüm parçalarının tam ve eksiksiz bir arada olduğunu kontrol etmek.
• Varsa tamir veya bakım geçmişini inceleyerek, orijinal parça kullanılmış olmasını belirlemek.
• İyi ve çalışır durumda olan bir örnek için uzmanına baktırarak olurunu almak.
• Orijinalliğini gösteren marka damgası gibi işaret ve izleri taşıdığını görmek, varsa satış geçmişini gösteren belge talep etmek.
• Benzer nesnelerin fiyat aralığını öğrenmek.
• Bazı kişi ve kurumların kullandığı, örneğin “19. yy’da bir Osmanlı Paşası için özel olarak yapılmış cep saati” gibi, kişisellik taşıyan örneklerin hikayelerini, manevi olduğu kadar, fiyat konusunda ek maddi değer kattıkları için uzmanlarına teyit ettirmek.

• Ülke ve toplum için, çok nadide, arkeolojik, tarihi veya kültürel değeri yüksek eserleri toplarken, kanunen gerekli şart ve süreçlere riayet etmek.
• Bu tip eserler toplamak için yerel hukukumuzca gerekli koleksiyonerlik belgesini temin etmiş olmak.
• Bakanlığın belirlediği ilgili müzeye koleksiyon kaydını yaptırarak gerekli bildirimlerde bulunmak ve periyodik denetimlerden geçmek.
• Kaynağı belirsiz, güvenli olmayan ve belgelenmemiş tarihi eserlerin suç teşkil edecek ticaretini yapmamak.
• Bu alanda sahte olabilecek taklit ürünlerden uzak durmak.
• Şaibeli ve güvenilir olmayan, yetki belgesiz kişi ve kurumlarla ticari ilişki gerçekleştirmemek.